Απαντήσεις σε ερωτήσεις που μπορεί να μας αποσχολούν:

• Πόσο συχνός είναι ο καρκίνος του προστάτη;
• Πόσο απειλητικός είναι ο καρκίνος του προστάτη για τη ζωή;
• Με ποια συμπτώματα παρουσιάζεται ο καρκίνος του προστάτη;
• Ποια είναι τα πιθανά αίτια του καρκίνου του προστάτη;
• Πώς γίνεται η διάγνωση του καρκίνου του προστάτη;
• Μία υψηλή τιμή PSA σημαίνει πάντα καρκίνο;
• Αντιμετωπίζεται ο καρκίνος του προστάτη; Πώς; Τι πρόγνωση έχει;
• Υπάρχουν κάποια μέτρα που μπορεί να πάρει κανείς για την πρόληψη του καρκίνου του προστάτη;

Πόσο συχνός είναι ο καρκίνος του προστάτη;

Πρόκειται για μία αρκετά κοινή μορφή καρκίνου, καθώς αποτελεί τη δεύτερη συχνότερη αιτία θανάτου από καρκίνο στους άνδρες μετά από τον καρκίνο του πνεύμονα.

Η συχνότητα εμφάνισης του καρκίνου του προστάτη έχει άμεση σχέση με την ηλικία. Υπολογίζεται από νεκροτομικές μελέτες ότι η συχνότητα της νόσου είναι 10% στην ηλικία των 60, 20% στην ηλικία των 70 ετών, ενώ φαίνεται ότι στους προστάτες ανδρών 80 ετών υπάρχουν εστίες καρκίνου του προστάτη σε ποσοστό πάνω από 50%!

Στην Ευρώπη αναφέρθηκαν 123.000 νέοι ασθενείς το 1992 και 406.000 νέοι ασθενείς το 1996. Η Ελλάδα είναι η πρώτη Μεσογειακή χώρα στη συχνότητα του καρκίνου του προστάτη.

Ο αριθμός των συγγενών ενός άνδρα που προσβλήθηκαν από ΚΠ καθώς και η ηλικία εμφάνισης της νόσου σε αυτούς, είναι καθοριστικοί παράγοντες για τον κίνδυνο κάποιου να αναπτύξει καρκίνο του προστάτη. Γενετικές μελέτες σε ΗΠΑ και Σουηδία έδειξαν ισχυρή συσχέτιση της νόσου με βλάβες στα χρωμοσώματα 1,13 και17.

Πόσο απειλητικός είναι ο καρκίνος του προστάτη για τη ζωή;

Είναι ένας κακοήθης όγκος που συνήθως μεγαλώνει αργά σε σχέση με άλλους καρκίνους , καθώς οι εξαλλαγές στα κύτταρα μπορεί να έχουν ξεκινήσει ακόμα και 10 ή και 20 χρόνια πριν ο όγκος φτάσει σε τέτοιο μέγεθος που να προκαλέσει συμπτώματα στον ασθενή ( κάτι που όμως δεν ισχύει όταν αναπτύσσεται σε μικρή ηλικία, κάτω των 55 ετών ).

Από τους καρκίνους που προαναφέραμε ότι αποκαλύπτονται σε νεκροτομικές μελέτες, οι περισσότεροι δεν αποτελούν ποτέ ουσιαστικό πρόβλημα. Δεν δίνουν ούτε σημεία, ούτε συμπτώματα και δεν επηρρεάζουν την υγεία του ασθενούς. Πολύ μικρό ποσοστό ασθενών από αυτούς απαιτούν θεραπεία για καρκίνο του προστάτη, ενώ οι περισσότεροι άνδρες με ΚΠ δεν πεθαίνουν τελικά από αυτόν.

Γενικά, υπολογίζεται ότι ένας άνδρας έχει πιθανότητα περίπου 16% να νοσήσει από ΚΠ, 8% να αναπτύξει σοβαρά συμπτώματα από τη νόσο και 4% να πεθάνει από αυτήν.

Με ποια συμπτώματα παρουσιάζεται ο καρκίνος του προστάτη;

Η νόσος μπορεί να παραμένει ασυμπτωματική, χωρίς δηλαδή να παρουσιάζει κανένα σύμπτωμα για χρόνια. Αυτό σημαίνει, ότι εάν ο ασθενής δεν υποβληθεί στον προληπτικό εργαστηριακό έλεγχο και δεν επισκεφθεί τον ουρολόγο προληπτικά, δεν θα διαγνωσθεί σ’ αυτόν εγκαίρως ο καρκίνος του προστάτη.

Όταν τα συμπτώματα τελικά εμφανίζονται, τα περισσότερα από αυτά πάλι δεν είναι ειδικά και τα περισσότερα προσομοιάζουν με αυτά της καλοήθους υπερπλασίας του προστάτη ή της προστατίτιδας: δυσκολία στην ούρηση, συχνουρία, ειδικά τη νύχτα, αδύναμη ροή ούρων ή διακοπτόμενη ούρηση, πόνος ή κάψιμο κατά την ούρηση, αίμα στα ούρα ή στο σπέρμα, πόνος στην εκσπερμάτιση, ενώ σε πιο προχωρημένο στάδιο, οστικός πόνος που παρουσιάζεται συνήθως στη μέση, στους μηρούς και στη λεκάνη και οφείλεται σε μεταστάσεις στα οστά.

Ποια είναι τα πιθανά αίτια του καρκίνου του προστάτη;

Κατ’ αρχήν να πούμε ότι υπάρχουν κάποιοι παράγοντες κινδύνου που σχετίζονται με τον ΚΠ, πράγμα που σημαίνει ότι εάν κάποιος έχει έναν ή περισσότερους από αυτούς τους παράγοντες, έχει περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξει το συγκεκριμένο καρκίνο, άρα θα πρέπει να είναι σε πιό εντατική παρακολούθηση για την έγκαιρη διάγνωση της νόσου. Οι παράγοντες αυτοί είναι:

Η ηλικία: μετά τα50 αυξάνεται η πιθανότητα ανάπτυξης ΚΠ

Η φυλή: Οι Αφροαμερικάνοι παρουσιάζουν τη μεγαλύτερη συχνότητα ΚΠ, με την εμφάνιση σε μικρότερη ηλικία και τη χειρότερη εξέλιξη από τις υπόλοιπες φυλές

Το οικογενειακό ιστορικό όπως προαναφέρθηκε

Διαιτητικοί παράγοντες: διατροφή ιδιαίτερα πλούσια σε λίπος με χαμηλή ποσότητα φρούτων και λαχανικών

Άλλα πιθανά αίτια που ενοχοποιούνται για την ανάπτυξη της νόσου είναι η κατάχρηση σκευασμάτων τεστοστερόνης που χορηγούνται από μη ειδικούς, διαταραχές της σχέσης ανδρογόνων / οιστρογόνων προερχόμενες από ενδοκρινικά αίτια ή από αλκοολισμό, κοινωνικοοικονομικοί παράγοντες, σεξουαλικές συνήθειες, φλεγμονές του προστάτη.

Πώς γίνεται η διάγνωση του καρκίνου του προστάτη;

Η προληπτική εξέταση γίνεται με τη δακτυλική εξέταση, τον προσδιορισμό των επιπέδων του Ειδικού Προστατικού Αντιγόνου ( PSA ) στο αίμα και το διορθικό υπερηχογράφημα του προστάτη ( Σχήμα 3.1 ) , ενώ η διάγνωση τελικά μπαίνει από τη βιοψία του προστάτη.

Κάθε άνδρας μετά την ηλικία των 45 ετών θα πρέπει να επισκέπτεται τον ουρολόγο και να μπαίνει σε πρωτόκολλο προληπτικής παρακολούθησης με τις εξετάσεις που προαναφέρθηκαν, εκτός και αν έχει οικογενειακό ιστορικό, οπότε θα πρέπει να μπαίνει νωρίτερα σε εντατική παρακολούθηση.

Η ερμηνεία και συχνότητα μέτρησης του PSA θα πρέπει να γίνεται κατά την εκτίμηση του ουρολόγου και όχι βάσει των τιμών που δίνουν τα μικροβιολογικά εργαστήρια, καθώς τα δεδομένα αλλάζουν συνεχώς και εξαρτώνται και από τη συνολική κλινική συνεκτίμηση. Ενδεικτικά, να αναφέρουμε ότι κάποιες μελέτες καταδεικνύουν υψηλή συχνότητα ΚΠ σε άνδρες 50 ετών με τιμή PSA 2,5 ng/ml, ενώ έχει βρεθεί ότι ασθενείς με PSA κάτω του 1 ng/ml έχουν καρκίνο σε ποσοστό 5%.

Γίνεται λοιπόν αντιληπτό ότι δέν υπάρχει «φυσιολογική τιμή» για το PSA και η ερμηνεία του πρέπει να γίνεται πάντα με κλινική συνεκτίμηση από τον ειδικό, που είναι ο ουρολόγος.

Η βιοψία του προστάτη πραγματοποιείται υπό διορθική υπερηχογραφική καθοδήγηση (Σχήμα 3.2 ). Κατά τη βιοψία λαμβάνονται με μία ειδική λεπτή βελόνα 12-14 τεμάχια προστατικού ιστού. Αν στην πρώτη βιοψία δεν ανευρεθεί καρκίνος και το PSA εξακολουθεί να είναι υψηλό, συνιστάται δεύτερη ή και περισσότερες βιοψίες, με περισσότερα ιστοτεμάχια. Η βιοψία είναι μια σχετικά απλή διαδικασία, η οποία δύναται να πραγματοποιηθεί ακόμα και σε επίπεδο ιδιωτικού ιατρείου υπό τις κατάλληλες προϋποθέσεις ( χορήγηση αναλγητικής και κατάλληλης αντιβιοτικής αγωγής ) .

Μία υψηλή τιμή PSA σημαίνει πάντα καρκίνο;

Το PSA μπορεί να βρίσκεται αυξημένο και σε άλλες καταστάσεις εκτός του καρκίνου του προστάτη, δεν επηρεάζεται από κάποιους θεραπευτικούς ή διαγνωστικούς χειρισμούς, ενώ υποδιπλασσιάζεται όταν ο ασθενής υποβάλλεται σε συγκεκριμένες φαρμακευτικές θεραπείες για καλοήθη Υπερπλασία του Προστάτη. Οι καταστάσεις αυτές φαίνονται στον πίνακα 3.2.

Έχει εξ’ άλλου υπολογιστεί σε στατιστικές μελέτες, ( εδώ αναφέρεται αυτή των Altwein et al ), ότι υπάρχει συσχετισμός της τιμής του PSA με την πιθανότητα ύπαρξης καρκίνου του προστάτη, όπως περιγράφεται στον πίνακα 3.3., όπου φαίνεται καθαρά ότι μόνο σε πολύ υψηλές τιμές PSA ( > 50 ), και όταν δεν συνυπάρχει οξεία εμπύρετη προστατίτιδα, μπορούμε να πούμε με αρκετά μεγάλη βεβαιότητα ότι υπάρχει καρκίνος του προστάτη.

Σε κάθε άλλη περίπτωση θα πρέπει να σταθμίζονται η τιμή του PSA, τα ευρήματα της δακτυλικής εξέτασης και του διορθικού υπερήχου και να λαμβάνεται ανάλογα η απόφαση για να υποβληθεί ή όχι ο ασθενής σε βιοψία. Αυτή είναι και η μόνη οδός για την πρώιμη διάγνωση του καρκίνου, η οποία είναι και καθοριστική για την έκβαση και πρόγνωση της νόσου, καθώς εάν διαγνωστεί έγκαιρα μπορούμε να μιλάμε καιγια μακροχρόνια επιβίωση ή ακόμα και για ίαση, ενώ εάν διαγνωστεί ένας καρκίνος όταν έχει δώσει ήδη μεταστάσεις, έχουμε φτωχότερη πρόγνωση.

Είναι πολύ σημαντικό να τονίσουμε, ότι και οι άνδρες που έχουν χειρουργηθεί για καλοήθη υπερπλασία του προστάτη, θα πρέπει να παρακολουθούν το PSA κάθε χρόνο, γιατί εξακολουθούν να έχουν την ίδια πιθανότητα με όλους τους άλλους να αναπτύξουν καρκίνο του προστάτη!

Αντιμετωπίζεται ο καρκίνος του προστάτη; Πώς; Τι πρόγνωση έχει;

Όπως προαναφέρθηκε, η πρώιμη διάγνωση είναι καθοριστική για τον ΚΠ, καθώς από το στάδιο στο οποίο θα διαγνώσουμε τη νόσο εξαρτάται τόσο ο τρόπος αντιμετώπισης, όσο και η έκβαση της νόσου για τον κάθε ασθενή. Αξίζει να αναφέρουμε πάνω σε αυτό, μερικά γνωστά παραδείγματα: ο Lawrens Olivier έζησε για 20 χρόνια μετά την έγκαιρη διάγνωση ΚΠ και πέθανε σε ηλικία 80 ετών, ο Mitteran έζησε 12 χρόνια έχοντας οστικές μεταστάσεις από ΚΠ και ακολουθώντας κατάλληλη αγωγή, ενώ ο Frank Zappa και ο TellySavalas πέθαναν μέσα σε 1 χρόνο από τη διάγνωση του ΚΠ και σε μικρή ηλικία ( 52 ετών ).

Η αντιμετώπιση και πρόγνωση του ΚΠ εξαρτώνται από την ηλικία του ασθενούς, το στάδιο της νόσου κατά τη στιγμή της διάγνωσης και το βαθμό διαφοροποίησης του όγκου ( που σημαίνει ουσιαστικά το πόσο «κακοήθης» είναι ο όγκος ).

- Αν ο καρκίνος διαγνωστεί σε αρχικό στάδιο, και είναι εντοπισμένος μέσα στον προστάτη, υπάρχουν τρεις δυνατότητες για την αντιμετώπιση του ασθενούς:

• Α. Ριζική προστατεκτομή. Πρόκειται για μια χειρουργική επέμβαση κατά την οποία αφαιρείται ολόκληρος ο προστάτης μαζί με τις σπερματοδόχες κύστεις και θεωρείται από τους περισσότερους ως η καλύτερη μέθοδος αντιμετώπισης, αφού σε πολλές περιπτώσεις μπορεί να επιφέρει ακόμα και ίαση από τη νόσο. Τα τελευταία χρόνια με την καλύτερη κατανόηση της ανατομίας της περιοχής και τη διατήρηση όσο είναι δυνατόν της αιμάτωσης και της νεύρωσης του πέους, έχουν μειωθεί κατά πολύ τα υψηλά ποσοστά ακράτειας ούρων και στυτικής δυσλειτουργίας που αναφέρονταν παλιότερα, ούτως ώστε να αποτελεί πλέον μία πολύ αποτελεσματική και ασφαλή επέμβαση με ποσοστά ακράτειας < 3% και ποσοστό στυτικής δυσλειτουργίας < 10%.
• Β. Εξωτερική ακτινοβολία. Εφαρμόζεται και αυτή σε ευρεία κλίμακα, σε ασθενείς κυρίως που δεν μπορούν ή που δεν θέλουν να χειρουργηθούν, με αρκετά καλά αποτελέσματα και παρόμοια ποσοστά επιπλοκών με τη ριζική προστατεκτομή.
• Γ. Βραχυθεραπεία. Γίνεται με εμφύτευση μικρών τεμαχίων ραδιενεργού υλικού μέσα στον προστάτη και κατά κάποιον τρόπο αποτελεί μια «εσωτερική» ακτινοβόληση με στόχο την καταστροφή του όγκου. Και αυτή η μέθοδος παρουσιάζει πολύ καλά αποτελέσματα. Στην Ελλάδα πραγματοποιείται μόνο σε κάποιο κέντρο στην Αθήνα και το κόστος εφαρμογής της δυστυχώς είναι πάρα πολύ υψηλό.

- Αν ο καρκίνος έχει προχωρήσει και υπάρχουν ήδη μεταστάσεις κατά τη διάγνωση, τότε δεν συζητούμε για θεραπεία με στόχο την απομάκρυνση του καρκίνου, αλλά για παρηγορική θεραπεία με ορμονικούς χειρισμούς, που προκαλούν ουσιαστικά έναν φαρμακευτικό ευνουχισμό του ασθενούς, με μηδενισμό των ανδρικών ορμονών στο αίμα, με στόχο την καταστολή του καρκίνου και την επιμήκυνση και βελτίωση της ποιότητας της ζωής του ασθενούς.

- Για το μέλλον η έρευνα στρέφεται σε κάποια νέα χημειοθεραπευτικά, σε ανοσοδιεγερτικά φάρμακα , καθώς και στη γονιδιακή θεραπεία.

Υπάρχουν κάποια μέτρα που μπορεί να πάρει κανείς για την πρόληψη του καρκίνου του προστάτη;

Υπάρχουν κάποιες τροφές οι οποίες υπάρχουν ενδείξεις ότι μπορεί να βοηθήσουν στην πρόληψη του καρκίνου του προστάτη και για αυτό προτείνονται να μπουν στη διατροφή μας ( Πίνακας 3.4 ). Από εκεί και πέρα προτείνονται κάποια γενικά μέτρα, τα οποία βεβαίως βοηθούν στην πρόληψη και πολλών άλλων παθήσεων, όπως ρύθμιση του σωματικού βάρους, αποφυγή καπνού και αλκοόλ, καθημερινό περπάτημα τουλάχιστον 1 ώρα την ημέρα, ισορροπημένη διατροφή, κατανάλωση φρέσκων και όχι συντηρημένων τροφίμων, υγιεινό περιβάλλον διαβίωσης και εργασίας, αποφυγή έκθεσης σε φυτοφάρμακα.

Συγγραφείς:
Αβραάμ Δρακόπουλος - Χειρ. Ουρολόγος-Ανδρολόγος
Σωτήρης Ανδρεαδάκης - Χειρ. Ουρολόγος-Ανδρολόγος
Xριστίνα Δρακοπούλου