Πως αξιολογούμε την ποιότητα του σπέρματος; Ποιες είναι οι αιτίες για την ανδρική υπογονιμότητα; Επηρεάζει η διατροφή την παραγωγή σπέρματος;
Ένα στα έξι ζευγάρια αντιμετωπίζει προβλήματα υπογονιμότητας. H πλειοψηφία των υπογόνιμων ζευγαριών σήμερα αναζητά τη βοήθεια ειδικών. Η αξιολόγηση της γονιμότητας του ζευγαριού συστήνεται μετά τον ένα χρόνο απροφύλαχτης και συχνής συνουσίας ή στους 6 μήνες αν η γυναίκα είναι άνω των 35 ετών. Ένας μεγάλος αριθμός ερευνών έχει δείξει ότι τα ανδρικά προβλήματα είναι η συχνότερη αιτία υπογονιμότητας στα ζευγάρια. Αιτίες που τα προκαλούν φαίνονται να είναι γενετικοί παράγοντες (κληρονομικότητα) και περιβαλλοντικοί παράγοντες, όπως το επάγγελμα, η διατροφή, αθλητικά συμπληρώματα διατροφής, φαρμακευτική αγωγή, το κάπνισμα κ.α.
Σύμφωνα με το σχήμα διάγνωσης της ανδρικής υπογονιμότητας του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, οι παράμετροι που αξιολογούνται είναι ο όγκος εκσπερμάτωσης, ο αριθμός σπερματοζωαρίων ανά εκσπερμάτωση, η κινητικότητα των σπερματοζωαρίων καθώς και η μορφολογία τους.
Η κατανάλωση επεξεργασμένου κρέατος (αλλαντικά, παστά κρέατα, λουκάνικά κ.τ.λ.) έχει βρεθεί ότι επηρεάζει αρνητικά τη μορφολογία του σπέρματος ενώ τα λιπαρά τυριά προκαλούν μείωση της πυκνότητας του σπέρματος, ειδικά στους καπνιστές. Αυτό μπορεί να οφείλεται στο γεγονός ότι τα trans λιπαρά οξέα (μια ομάδα λιπαρών που βρίσκεται κυρίως στα λίπη ζωικής προέλευσης) συσχετίζονται με μείωση του αριθμού των σπερματοζωαρίων. Ακόμα, η χοληστερόλη, η οποία μειώνει τον όγκο της εκσπερμάτωσης βρίσκεται σε περίσσεια στο κόκκινο κρέας, στα αυγά και στα λιπαρά τυριά.
Οι άντρες που προτιμούν γαλακτοκομικά χαμηλών λιπαρών και ιδιαίτερα γάλα από τα γαλακτοκομικά με πολλά λίπη, έχουν μεγαλύτερη πυκνότητα σπέρματος και βελτιωμένη κινητικότητα σπερματοζωαρίων. Η συχνή κατανάλωση ψαριών αυξάνει την πυκνότητα του σπέρματος, δηλαδή τον αριθμό σπερματοζωαρίων ανά εκσπερμάτωση ενώ η μορφολογία του σπέρματος βελτιώνεται.
Τα ροφήματα του εμπορίου που περιέχουν ζάχαρη (αναψυκτικά, ενεργειακά ποτά κ.τ.λ.) μειώνουν την κινητικότητα των σπερματοζωαρίων. Συχνά, υπάρχει και ένα ακόμη πρόβλημα: Αλλοίωση του DNA των σπερματοζωαρίων. Οι άντρες με τα μεγαλύτερα ποσοστά αλλοίωσης του γενετικού τους υλικού έχουν μικρές πιθανότητες να προκαλέσουν φυσιολογική σύλληψη, χωρίς ιατρική βοήθεια. Η κυριότερη αιτία αλλοίωσης του DNA είναι το οξειδωτικό στρες. Αυτό προκαλείται από πολλούς περιβαλλοντικούς παράγοντες, όπως το κάπνισμα, η κατανάλωση αλκοόλ, τα συντηρητικά των τροφίμων, ακόμα και την εισπνοή καυσαερίων.
Τα αντιοξειδωτικά των τροφίμων είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος αντιμετώπισης του οξειδωτικού στρες. Στις τροφές λοιπόν, μπορούμε να βρούμε τις βιταμίνες Α, C και Ε, τις πολυφαινόλες, τα φλαβονοειδή, το ιώδιο, το μαγγάνιο, το συνένζυμο Q10 κ.α.. Παρά το γεγονός ότι τα αντιοξειδωτικά φαίνεται να είναι το κλειδί για τη βελτίωση της ανδρικής γονιμότητας, η λήψη συμπληρωμάτων διατροφής με τα παραπάνω, δεν είναι σίγουρο ότι βοηθά στην κατάσταση ενώ κρύβει κινδύνους. Στην περίπτωση που καταναλωθούν μεγάλες ποσότητες, είναι πιθανό να συμβούν ορμονικές αλλαγές αντίθετες από το επιθυμητό αποτέλεσμα. Γι’ αυτό το λόγο θα πρέπει να στραφούμε στις φυσικές πηγές τους, τα φρούτα, τα λαχανικά, τους ξηρούς καρπούς, το τσάι κ.ο.κ.
Την ανδρική γονιμότητα φυσικά επηρεάζουν έμμεσα και απαραίτητες ορμόνες, όπως η τεστοστερόνη. Χαμηλά επίπεδα τεστοστερόνης συναντώνται πολύ συχνά σε παχύσαρκους άντρες που δεν εμφανίζουν κάποιο άλλο πρόβλημα υπογονιμότητας. Η υποτεστοστεροναιμία (η χαμηλή τεστοσερόνη στο αίμα) που σχετίζεται με την παχυσαρκία είναι πλήρως αναστρέψιμη με απώλεια βάρους ενώ θεραπεία με χορήγηση τεστοστερόνης ΔΕΝ ενδείκνυται γιατί ενδέχεται να προκαλέσει άπνοια στον ύπνο και να επηρεάσει αρνητικά τη γονιμότητα.
Η διατροφή των γονέων στο διάστημα προ της σύλληψης παίζει πολύ μεγάλο ρόλο στην έκβαση των πρώτων σταδίων κύησης. Ελλείψεις ή υπερβολικές ποσότητες μακροθρεπτικών (πρωτεΐνες, υδατάνθρακες, λίπη) και μικροθρεπτικών (μέταλλα και ιχνοστοιχεία) συστατικών σε αυτή την περίοδο μπορούν να επηρεάσουν την ανάπτυξη του εμβρύου αλλά και τη μετέπειτα ζωή του παιδιού. Ειδικά στους παχύσαρκους πατέρες, η σωστή διατροφή πριν τη σύλληψη είναι αλληλένδετη τόσο με την ποιότητα του σπέρματος και την ακεραιότητα του DNA που αυτό κουβαλά, όσο και με την ποιότητα ζωής και την υγεία του νεογνού. Γι’ αυτό το λόγο, οι διαιτητικές αλλαγές είναι κάτι στο οποίο θα πρέπει να δίνεται μεγάλη προσοχή από τους γονείς και όχι να αγνοείται.
Συμβουλές για τη βελτίωση της ποιότητας του σπέρματος:
- Ακολουθήστε μια ισορροπημένη διατροφή, όπως η Μεσογειακή Διατροφή. Δώστε έμφαση στα φρέσκα τρόφιμα και μειώστε τα έτοιμα, προμαγειρεμένα και συσκευασμένα τρόφιμα.
- Περιορίστε την κατανάλωση του κόκκινου κρέατος σε μία φορά την εβδομάδα, αποφεύγοντας τα αλλαντικά ή τα καπνιστά κρέατα. Αντικαταστήστε το κρέας με ψάρι, μία φορά την εβδομάδα.
- Αυξήστε τη συχνότητα κατανάλωσης φρούτων και λαχανικών, επιλέγοντας διαφορετικά χρώματα. Καταναλώνοντας “ένα ουράνιο τόξο” φρούτων και λαχανικών, λαμβάνετε όλες τις βιταμίνες και τα αντιοξειδωτικά που χρειάζεται ο οργανισμός σας για καλύτερη παραγωγή σπέρματος.
- Προτιμήστε ελαιόλαδο και όχι βούτυρο ή άλλα έλαια για το μαγείρεμα. Το ελαιόλαδο είναι πλούσιο σε βιταμίνη Ε και περιέχει ελάχιστα κορεσμένα λίπη.
- Οι ξηροί καρποί και μια μικρή ποσότητα (20g) μαύρης σοκολάτας, είναι πλούσια σε αντιοξειδωτικά και συστήνονται ως ένα μικρό σνακ.
- Αποφύγετε όσο το δυνατόν περισσότερο τα αναψυκτικά και τα ενεργειακά ποτά. Μεταβάλλουν το μεταβολισμό, προκαλώντας διάφορες ορμονικές μικροαλλαγές αλλά επηρεάζουν άμεσα την ποιότητα του σπέρματος, κάνοντάς το αδύναμο. Μπορείτε να δροσιστείτε με νερό, πράσινο τσάι και φυσικούς χυμούς ενώ στο εμπόριο πλέον υπάρχουν και αναψυκτικά χωρίς ζάχαρη ή με στέβια.
- Συμβουλευτείτε το γιατρό σας αν λαμβάνετε κάποιο συμπλήρωμα διατροφής. Τα αθλητικά συμπληρώματα διατροφής, μπορεί να περιέχουν ουσίες που προκαλούν ανεπιθύμητες ορμονικές αλλαγές. Αν τελικά λαμβάνετε κάποιο συμπλήρωμα που ο γιατρός σας έχει εγκρίνει, ακολουθήστε πιστά τις οδηγίες του και μην υπερβαίνετε τα όρια.
- Μειώστε το κάπνισμα και την κατανάλωση αλκοόλ· και τα δύο έχει αποδειχθεί ότι επηρεάζουν αρνητικά, τόσο την ποιότητα του σπέρματος, όσο και την σεξουαλική επίδοση.
- Ασκηθείτε. Η άσκηση όχι μόνο βελτιώνει το ίδιο το σπέρμα αλλά βελτιώνει και το μεταβολισμό σας, οδηγώντας σε απώλεια βάρους. Το χαμηλό σωματικό βάρος μπορεί να βελτιώσει τη γονιμότητά σας αλλά και την υγεία του παιδιού σας.
- Αποφύγετε την πίεση. Στενά εσώρουχα ή παντελόνια, μια σέλα ποδηλάτου με κακό σχεδιασμό, μπορούν να προκαλέσουν υπογονιμότητα.
